Page 14 - ماهنامه نبض توسعه نسخه سوم
P. 14

‫دانش گاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تبریز‬
               ‫معاونت توسعه مدیریت و منابع‬

‫زمانی که کارفرما به یک کارمند حقوق سالیانه می‌دهد‪ ،‬به نفع کارمند و به ضرر کارفرما است‪ ،‬در این‌جا منافع دو گروه در تضاد با یکدیگر قرار‬
‫دارد ولی این موقعیت‪ ،‬یک موقعیت تعارض منافع نیست‪ .‬تصادم و تقابل منافع به تنهایی عامل ایجاد تعارض منافع نیست‪ .‬تعارض منافع زمانی شکل‬
‫م ‌یگیرد که نفع یا منافع ناب ‌هجا‪ ،‬مانع انجام صحیح و بی‌طرفانه‌ی وظایف محول‌شده می‌شود‪ .‬تضاد بین کارمند و کارفرما یک تضاد «توجی ‌هپذیر» و‬
‫«طبیعی» است که از ماهیت کنش بین دو موجودیت دارای منافع ناهمسو ناشی می‌شود‪ .‬بنابراین به عنوان اولین تفاوت باید گفت تضاد منافع یا منافع‬
‫متضاد‪ ،‬یک موقعیت «میان فردی» (‪ )Interpersonal‬است؛ در حالی که موقعیت «تعارض منافع» یک موقعیت «درون فردی» (‪)Intrapersonal‬‬
‫است‪ ،‬بدین معنا که دو یا چند نفع در درون یک موجودیت با یکدیگر در تعارض قرار می‌گیرند‪ .‬به عنوان مثال زمانی‌که یک فرد بین منفعت شخصی‬
‫خود و منفعت عالی کشور در جایگاه نمایندگی مردم در پارلمان‪ ،‬دچار تعارض منافع می‌شود‪ ،‬هر دو منفعت در درون فرد قرار دارد‪ .‬در این‌جا نفع‬

                                                                                    ‫ناب ‌هجا یک نفع عارضی است که توجیه‌ناپذیر است‪.‬‬

                                                                                   ‫	 ‪z‬تعارض منافع در نظام حمکرانی‬

‫تعارض منافع به عنوان یک مفهوم عام در تمام عرصه‌های اجتماعی از روابط خانوادگی تا روابط بین سازما ‌نها وجود دارد‪ .‬خروجی موقعیت‌های تعارض‬
‫منافع در هر عرصه‌ای متفاوت است‪ .‬یکی از عرصه‌های مهم‪ ،‬حوزه‌ی حکمرانی است‪ .‬از آ ‌نجایی که حکومت نماینده و مدافع حقوق عمومی جامعه‬
‫است‪ ،‬انتظار م ‌یرود در تحقق منافع ب ‌هجا و خیر جمعی کوشا باشد‪ .‬بنابراین شناخت و بررسی مفهوم تعارض منافع در حوزه حکمرانی بسیار ضروری‬

                                            ‫است‪ .‬مثال‌های زیر م ‌یتوانند در فهم موقعی ‌تهای تعارض منافع در حوزه حکمرانی راهگشا باشند‪:‬‬
‫مثال اول‪ :‬طی فراخوان عمومی یک سازمان دولتی برای استخدام نیروی جدید‪ ،‬عده‌ای داوطلب‪ ،‬جهت مصاحبه و گزینش به سازمان مذکور مراجعه‬

                                                ‫کرده‌اند‪ .‬بر حسب اتفاق‪ ،‬پسر یکی از اعضای هیأت گزینش نیز در میان مراجعین قرار دارد‪.‬‬
‫مثال دوم‪ :‬یک مسئول در سازمان دولتی «الف» دارای پست تصمیم‌گیری است و شرکت خصوصی «ب» طرف قرارداد این سازمان دولتی است‪ .‬این‬

                                                         ‫در حالی است که آن مسئول دولتی همزمان در شرکت «ب» نیز دارای سهام است‪.‬‬
‫مثال سوم‪ :‬رئیس بانک مرکزی بلافاصله پس از پایان دوره مسئولیت به مدیریت یکی از بان ‌کهای خصوصی منصوب می‌شود‪ .‬یا قبل از تصدی سمت‬

                                                                         ‫ریاست بانک مرکزی‪ ،‬مدیرعامل یک بانک خصوصی بوده است‪.‬‬
‫مثال چهارم‪ :‬در یک مزایده‌ی دولتی‪ ،‬شرکت (الف) به عنوان ناظر و شرکت (ب) به عنوان مجری یک پروژه‪ ،‬انتخاب می‌شوند‪ .‬این نظارت در‌ حالی‬

                                                      ‫صورت م ‌یگیرد که بیش از ‪ 50‬درصد سهام شرکت (ب) متعلق به شرکت (الف) است‪.‬‬
‫مثال پنجم‪ :‬طبق آیی ‌ننام ‌ههای یک وزار ‌تخانه‪ ،‬جهت ارزیابی عملکرد شرک ‌تهای تابعه‪ ،‬هلدینگ «الف» به عنوان یک سازمان فرادست شرکت‌ها‪،‬‬
‫مکلف است تا گزارش‌های ماهیانه از عملکرد همه‌ی شرک ‌تهای تابعه را ارائه دهد‪ .‬این در حالی است که ارزیابی عملکرد هلدینگ «الف» بر اساس‬

                                                                             ‫گزارش‌های ماهیانه‌ی شرکت‌های تابع ‌هی آن انجام می‌گیرد‪.‬‬
‫هما ‌نطور که در تمام مثال‌های بالا مشاهده می‌شود‪ ،‬موجودیتی که در موقعیت تعارض منافع قرار دارد یک کارگزار یا سازمان دولتی است‪ .‬برای ارائ ‌هی‬

                                    ‫تعریفی که موارد مذکور را ب ‌هطور خاص در برگیرد‪ ،‬لازم است تعریف عمومی تعارض منافع‪ ،‬محدودتر شود‪.‬‬

                                                                                   ‫	 ‪z‬نحوه تمایز بنی نفع به جا و نفع نابجا‬

‫پس از تعریف تعارض منافع در حوزه حکمرانی پرسشی که به ذهن خطور م ‌یکند این است که چگونه می‌توان در موقعیت‌های مختلف‪ ،‬بین نفع‬
‫ب ‌هجا و نابه‌جا تمایز قائل شد؟ پاسخ به این سوال‪ ،‬یکی از اساسی‌ترین نکات برای سیاست‌گذاری و مدیریت تعارض منافع در هر نظامی خواهد بود‪.‬‬
‫ارزش‌ها‪ ،‬عرف‪ ،‬قوانین‪ ،‬فرهنگ و ‪ ،...‬از مهم‌ترین مولف ‌ههای پاسخ به این پرسش م ‌یباشند‪ .‬برای فهم بهتر‪ ،‬برخی از این شاخص‌ها بیان شده‌اند‪ ،‬اما‬

                                                                                                          ‫محدود به این موارد نیستند‪:‬‬

‫	 ‪y‬نفع فردی در مقابل نفع مجعی‪ :‬هرگاه نفع فردی در برابر نفع جمعی قرار بگیرد‪ ،‬نفع فردی به عنوان نفع ثانویه یا ناب ‌هجا خواهد بود‪ .‬به عنوان‬
‫مثال رعایت حقوق عامه مردم توسط یک مسئول دولتی از طریق شایست ‌هسالاری یا در نظر گرفتن منافع یک نفر از اقوام مسئول دولتی برای‬
                                                                                   ‫انتصاب در یک مسئولیت‪.‬‬
                                                           ‫تلقی می‌شود‪.‬‬  ‫ناب ‌هجا‬  ‫‪yyy‬نممفططعااببققکوتتتاببه‌اامقعدانروتفن‪::‬دریمبطکرااببیقردنیتفگبعاربقالاننزودممنعیدماعریهت‪:‬اارمیعتخموشبولخًایینبفراعص بینلفنشعدنمابسده‌ایجتاینافمزنعنافبفه‌ععجبنااب‌ه ‌هجواجنافومعناطباکب‌هقوتجااه‌تام بسداتتع‪.‬نرفعف‬  ‫	‬
                                                           ‫عمومی است‪.‬‬    ‫و باور‬                                                                                                                                                                                                                         ‫	‬
                                                                                                                                                                                                                                                                                                        ‫	‬

‫صفحه ‪14‬‬
   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18