Page 13 - ماهنامه نبض توسعه نسخه سوم
P. 13
yیک ممیز مالیاتی بلافاصله پس از بازنشستگی به عنوان مشاور دانش گاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تبریز
مالیاتی یک شرکت خصوصی منصوب شود؛ معاونت توسعه مدیریت و منابع
yوارد کنند‌هی یک کالا همزمان عضو انجمن تولیدکنندگان داخلی صفحه 13
آن کالا نیز باشد.
فارغ از تفاو تهای ظاهری ،به لحاظ ماهوی ،موقعیت‌های فوق دارای یک
وجه اشتراک ضمنی هستند .منطق حاکم بر تمام موقعیت‌ها به‌گون های
است که احتمال اتخاذ یک تصمیم یا اقدام ناب هجا وجود دارد .بنابراین
عقل سلیم حکم م یکند مادامی که منطق مشکل‌آفرین این موقعیت‌ها
شناسایی و مدیریت نشده است ،به خروجی این موقعیت‌ها با شک و
تردید نگریست؛ چرا که همواره احتمال ظهور یک خروجی نامطلوب
(غیرقانونی ،غیراخلاقی و غیرعرفی) وجود دارد .برای مثال ،مسئولین
اجرایی دستگاه دولتی ممکن است از جایگاه و موقعیت رسمی خود برای
خرید املاک دولتی استفاده کنند؛ یا وزیر ممکن است از جایگاه رسمی
و قانونی خود برای انتفاع شرکت خانوادگی بهره ببرد .در حوزه حکمرانی،
چنین موقعیت‌هایی «تعارض منافع» ( )Conflict of Interestنامیده
می‌شوند.
zتعریف تعارض منافع
در یک تعریف کلی ،منظور از تعارض منافع ،قرارگیری در موقعیت
انتخاب بین دو نفع است :نفع ب هجا (یا نفع اولیه) ( (�Proper or Prima
)ry Interestو نفع نابه‌جا (یا ثانویه) (Improper or Secondary
.)Interestمنظور از نفع به‌جا نفعی است که از منظر قانونی ،اخلاقی یا
عرفی از فرد ،گروه یا سازمان انتظار م یرود در یک موقعیت خاص ،به
دنبال تحقق آن نفع باشد .بدیهی است هر نفعی به جز نفع ب هجا در زمره‌ی
منافع ناب هجا (یا ثانویه) قرار می‌گیرد .برای مثال از رئیس بانک مرکزی
انتظار م یرود به دنبال تحقق نفع عمومی جامعه از طریق سیاس تگذاری و
نظارت بر حوزه بانکی کشور باشد (نفع اولیه یا ب هجا) .در صورتی که در
موقعیت‌های تصمی مگیری و اقدام ،امکان مداخله‌ی منافع دیگری (از جمله
منافع مادی شخصی ،سازمانی ،حزبی ،قومی و غیره) فراهم شود ،رئیس
بانک مرکزی در موقعیت تعارض منافع قرار گرفته است.
از منظر بروز فساد باید گفت موقعیت‌های تعارض منافع ،یک مرحله
پیش از وقوع فساد یا به تعبیری موقعیت‌های در آستانه وقوع به شمار
م یروند و با انجام اقدامات مناسب ،معمول ًا پیش از آن‌که هرگونه عمل
نادرستی به وقوع فساد بپیوندد ،به‌صورت داوطلبانه ،به سرعت کشف و
به سهولت رفع می‌شوند .البته باید افزود ،بروز برخی موقعیت‌های تعارض
منافع ،اجتنا بناپذیر است؛ آن‌چه مهم است ،ممانعت از تبدی لشدن این
موقعیت‌ها به خروج یهای نامطلوب از جمله فساد است.
zتفاوت تعارض منافع با تضاد منافع
در زبان فارسی واژه انگلیسی « »conflictبه «تضاد» یا «تعارض»
برگردانده شده است .این دو واژه اغلب ب هصورت مترادف به کار برده
می‌شوند اما به نظر می رسد ترجمه تعارض منافع ،دقیق تر از تضاد منافع
باشد .تضاد منافع یا منافع متضاد ،ناظر بر موقعیتی است که در آن منافع
دو موجودیت (دو فرد ،یک فرد یا یک سازمان ،دو سازمان و غیره) در
جهت مخالف یکدیگر قرار دارند به‌گونه‌ای که این تضاد از ماهیت منافع
هر یک از طرفین ناشی میشودَ .کرسون در تشریح تفاوت بین تضاد و
تعارض از مثال منافع کارمندان و کارفرماها استفاده کرده است .از نظر او
